Dorgali

S’amistade de Juanni Ghesparru Pira e Alberto La Marmora, sa ‘e ses partes

Sos hontos de Sarbadore Monne iscrittos in limba Sarda

S’amistade  de Juanni Ghesparru Pira e Alberto La Marmora, sa ‘e ses partes

Di: Carlo Crisponi


Su hontu de Sarbadore Monne sighit, oje nos leghimus sa ‘e ses partes, la Marmora cumintzat a hontare de hando est arribau ìa sa bidda de Durgali e hi cada borta hi andavat fudi obricu po issu a crihare su Gompare suo, Juanni Ghesparru Pira Taula

 Po como frimamus inoche su contu de La Marmora, ca in su libru issu sighit narande su biazu dae Isalle a Tiniscole, e pustis carchi die colàa inìe disinnat de torrare a Casteddu, picande sa caminera chi dae cue andàt a Orosei, a Durgali, a Silana, a Baunei e gasi intas a Casteddu. Duncas torramus a picare dae su libru, cumentzande dae cando narat ca est arribande a Durgali.

“Est ineco in Durgali chi jeo fipi colàu in su mese de maju de su 1823, pacas dies apustis de sa disàura chin sos bandidos, po torrare a Casteddu fachende su caminu de Silana. In cust’occasione fip’andàu a dimandare allòzu a su retòre de sa ‘idda, e aio ischìu po casu, dae paraulas suas, ca in mesu de sos omines chi mi fint brinchiaos a pitu in Isalle b’aiat peri duos nepode suos, e issu si nd’acatàt iscofusu e addolorìu. Non cumprendo comente unu fatu chi depiat abarrare secretu l’ischirent in sa ‘idda, ma jeo l’aìo naràu ca mi picào s’impinnu de difendere sos parentes suos. Tando m’aìo picàu novas bonas de sos omines chi fint in mesu a cussa tropa, e m’aìo marcàu a nodidu su lumene de cussu chi mi pariat su prus de bonu coro. Cando fipi arribàu a Casteddu, m’aiat mutìu a porrogu s’Autoridade de Zustissia chi aiat ischìu de cantu mi fit capitàu, e jeo lis aìo naràu de su ‘ene chi m’aiat fatu cust’omine, e po mesu de su vitzerè l’aìo fatu dare sa grassia. Su malu ‘achere chi l’imputànt e po su cale si fit dàu a bandidare, fit ca, paris chin ateros, aiat azuàu a illiberare unu parente chi fit istàu arrestàu dae sa ‘ortza pubrica. Sa grassia chi jeo aio ‘atu aere a custu bandidu si fit ischìa in totu sa ‘idda, e cando issu si fit cojuàu e aiat apiu ‘izos, m’aiat mutiu a nonnu de unu pipìu. E gasi, donnia ‘orta chi aìo ocasione de colare apresu a Durgali, jeo non fachìo mancu de colare a compudare custu ‘ompare, allozande in domo sua. E intas issu, donnia ‘orta chi ischiat ca colào apresu a sa ‘idda, beniat a mi joviare, batundemi semper cosas bonas de sa domo, comente binu, casu, e ateros disizos ca ischiat chi m’aggradant.
S’urtima ‘orta chi fipi andàu conca a custu locu (in su 1847), fit benniu a mi joviare intas a Orosei inùe fip’irbarcàu in sa marina: issu fit acumpanzàu dae prus de trinta cumpanzos e parentes, chi m’aiant iscortàu intas a Durgali, currende e brinchiande chin sos caddos a sa moda de sos arabos. Cando semus lompios a sa ‘idda fint totu irvettande-nos, juilande e fachende a tzacculimani. Cust’omine si naràt Juanni Ghesparru Pira Taula. Issu at a fachere su cussizeri cumonale, e at a morrere in su 1854. Est gosi chi si fit croncuìa chi nd-unu batisare e chin sos tzacculimanos sa disàura mia de su 1823, chi po pacu non mi nch’at zutu a sa tumba; e in custa manera, si nche fint istàos acabàos a corfu totu sos travallos, e-i sas chircas de sa Sardigna».
Croncuimus ineco su contu de La Marmora ma, po crarire comente est andàa a beru s’istoria, c’azunghimus peri sas testimonias de ateros pastores chi fin’istàos porrogàos dae sa zustissia.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna - IMPRENTAS 2020-2021. LR 22/2018, art. 22

Correlati

Il nuovo shop di Sardegna Live

SardegnaLive mette in vendita una serie di prodotti tipici dell’Isola, scopri i cesti regalo, i prodotti per il corpo ed i gadget nel nostro shop online.

Scopri lo shop